Via onze website kregen wij de vraag of je bij een burgerarrest handboeien mag gebruiken.
Op grond van artikel 53 lid 1 van het Wetboek van Strafvordering is eenieder bevoegd om een verdachte aan te houden wanneer het een ontdekking op heterdaad betreft. Dus wanneer een burger iemand een strafbaar feit ziet plegen, dan ben je bevoegd om die persoon aan te houden, oftewel: een burger arrest.
Lid 4 van hetzelfde artikel bepaalt vervolgens dat je de aangehoudene onverwijld (dus zo spoedig mogelijk) aan een opsporingsambtenaar moet overdragen, welke persoon vervolgens de (hulp)officier van justitie in kennis stelt.
De vraag is wat te doen als een verdachte zich aan jouw arrestatie onttrekt. Omdat je als burger geen opsporingsambtenaar bent, zullen de handelingen van die persoon niet als wederspannigheid (verzet bij aanhouding, artikel 180 Wetboek van Strafrecht) kunnen worden aangemerkt.
Dat maakt echter nog niet dat je niet alles in het redelijke mag doen om ervoor te zorgen dat die persoon bij een opsporingsambtenaar terecht komt, rekening houdende met jouw veiligheid. De grens ligt echter wel bij handboeien, dat is niet geoorloofd.
De overheid heeft het geweldsmonopolie en bij dat monopolie ligt ook het gebruik van handboeien. Het is zelfs zo dat ook opsporingsambtenaren niet in alle gevallen handboeien mogen gebruiken. Alleen wanneer zij hun eigen veiligheid of de veiligheid van anderen anders niet kunnen garanderen, of om vluchtgevaar te voorkomen, mogen zij handboeien gebruiken (artikel 22 van de ambtsinstructie voor opsporingsambtenaren).
Omdat het gebruik van handboeien een behoorlijke inperking van iemands vrijheid betreft, mogen burgers handboeien niet gebruiken. Voor private beveiligingsbedrijven zijn uitzonderingen mogelijk, maar dan is eerst de toestemming van de Minister van Veiligheid en Justitie nodig.
Aan de andere kant is het de vraag wanneer je toch handboeien gebruikt, wat dan het gevolg is. Voor degene die je aanhoudt zal het in ieder geval weinig gevolgen hebben. Je bent immers op dat moment geen onderdeel van de politie en het is maar de vraag of jouw handelen de politie – en het openbaar ministerie in het verlengde – kan worden toegerekend. De aanhouding zal dus niet zonder meer als onrechtmatig worden aangemerkt. Mocht een rechter hier toch toe willen overgaan dan kan hij constateren dat er sprake is van een vormfout in het voorbereidende onderzoek, maar ook dat helpt die verdachte weinig. Waarschijnlijk heeft die verdachte namelijk geen rechtens te respecteren nadeel ondervonden van het gebruik van de handboeien, want was hij aangehouden door een politieagent dan was het waarschijnlijk niet anders verlopen.
Maar pas op: Voor jezelf kan het wel gevolgen hebben! Mocht de verdachte immers letsel hebben opgelopen ten gevolge van (het aanleggen van) de handboeien, dan kan hij aangifte doen van mishandeling. Tot een grote strafzaak zal het wellicht niet komen, maar voorkomen is beter dan genezen. Pas dus op!
Robbert Poort, advocaat bij Dudink & Starink Advocaten